باستان‌شناسان در شیب جنوبی کوه سلیمان آثاری از حضور آدم اولیه که مربوط به‌ دوره نو سنگی و شاید قدیمی‌تر می‌باشد، کشف کرده‌اند. در عصر برنز و در اوایل قرن آهن (۱۲-۷ ق.م.) این اقامتگاه دائمی مردمان این سامان بوده است. این کوه از قدیم‌الایام محل عبادت و زیارتگاه بوداییان، زرتشتیان، پیروان دین مانوی، مسیحیان نسطوری، شمن‌باوران قرقیزی و مسلمانان بوده است.

با گسترش اسلام در آسیای مرکزی، داستان‌ها و افسانه‌های فراوانی در ارتباط با پیدایش این کوه شایع شد چنانکه گفته‌اند حضرت سلیمان در این کوه اقامت داشته و بنابر روایت دیگری عارف مشهوری به‌ نام سلیمان (قرن ۱۴ میلادی) در دامنه این کوه دفن شده است.

همچنین روایت می‌شود که در اواخر قرن ۱۵ و اوایل قرن ۱۶ میلادی محمد ظهیر الدین بابر، نوه تیمور لنگ و حاکم این سرزمین در این کوه حجره و سپس مسجدی ساخت و نیز رد پای خود را در آن‌جا باقی گذاشت.

این مسجد بیش از ۴۰۰ سال وجود داشت و سال ۱۹۵۰ حکومت شوروی که با مذهب و مظاهر آن مبارزه می‌کرد، آن را خانه بابر نامید و سال‌های بعد یعنی سال ۱۹۶۰ این مسجد توسط حکومت شوروی تخریب و سال‌های ۱۹۹۱-۱۹۸۹ دوباره با هزینه‌های مردم بازسازی شد.

در حال حاضر موزه سرباز، معابد متعدد، مسجد عبدالله خان (قرن ۱۳-۱۲ یا ۱۶ میلادی)، مسجد محمد یوسف (اوایل قرن ۲۰)، آرامگاه آصف بن برخیا (۱۲-۱۱ میلادی) و ویرانه‌های حمامی قدیمی (۱۴-۱۱ میلادی) در دامنه این کوه گردشگران بسیاری را به‌ خود جلب می‌کند.

موزه کوه سلیمان

مسجد و رباط عبدالله خان

آرامگاه آصف بن برخیا

سنگ‌نگاره‌های کوه سلیمان

تاریخ‌دانان معتقدند که در گذشته گرداگرد شهر اوش که کوه سلیمان در قلمرو آن قرار دارد، در حصار دیواری محفوظ بود، ۳ دروازه اصلی داشت و ارگی بزرگ را درون خود جای داده بود. این شهر مرکز تجاری بزرگی واقع در مسیر راه ابریشم بود که دریای مدیترانه و خاور نزدیک را به‌ کوه‌های پامیر، تبت، چین و هند وصل می‌کرد.

شهر اوش از قدیم به‌ بازارها و کاروان‌سراهای خود معروف بوده است. بازار اصلی شهر بر کران رود آق‌بورا قرار گرفته که نمونه بارز از معماری بازار سرپوشیده شرقی به‌شمار می‌رود. این بازار قطع نظر از قدمت طولانی خود و علی‌رغم تغییر و تعریض آن همچنان پابرجاست.

لازم به ذکر است که در اساطیر قرقیزی تأسیس این شهر را به سلیمان و اسکندر مقدونی نسبت می‌دهند. برای اولین بار در قرن نهم میلادی از این شهر در منابع عربی نیز یاد شده است. در آن ایام کوه سلیمان راهنمایی برای سیاحان خارجی بود که این کوه را مقدس می‌دانستند. تا قرن ۱۶ میلادی این کوه «بارا کوه» نام داشت به معنی «کوه زیبا» و سپس به نام «تخت سلیمان» به معنای تخت پادشاهی حضرت سلیمان تغییر نام یافت. در قرن ۲۰ نیز این کوه نام «سلیمان توو» به معنای «کوه سلیمان» به خود گرفت. این کوه همواره زیارتگاه بوده است.

مسجد کوه سلیمان مانند دیگر مکان‌های دینی سال ۱۹۶۳ به دست حکومت شوروی تخریب شد، اما بر اساس تصاویر اولیه این مجموعه تاریخی، مسجد آن سال ۱۹۹۱ بازسازی گردید. کوه سلیمان بیش از ۱ کیلومتر طول، ۵۶۰ متر عرض، ۱۱۷۵ متر ارتفاع و هفت غار دارد. معورف‌ترین غارهای کوه سلیمان عبارتند از «چکا تامار» و «تپه اونکور». گفته می‌شود که غار چکا تامار ویژگی‌های درمانی خارق‌العاده‌ای دارد. در بعضی نواحی کوه سلیمان نهرهایی جاری است که در آن چرخ‌های آبی قدیمی مربوط به قرون وسطی کار می‌کند.

مسجد کوه سلیمان

کوه سلیمان نزد قرقیزها بسیار مقدس شمرده می‌شود، چنانکه بیماران و حاجتمندان بسیاری برای رفع گرفتاری و اجابت حاجات خود به این کوه می‌روند و برکت و سعادت در خانواده خود را طلب می‌کنند و به نیروی خارق‌العاده آن باور دارند.

حجره بابر

در اطراف کوه سلیمان ۱۰۱ سنگ‌نگاره با تصاویر افراد و حیوانات و اشکال هندسی کشف و ثبت شده است. کوه سلیمان در طول قرن‌ها نمونه برجسته کوه مقدس در تمام آسیای مرکزی بوده است.

کوه سلیمان سال ۲۰۰۹ در فهرست جهانی یونسکو ثبت گردید. کوهی که نمایی به شکل شتر دوکوهان زانو زده دارد و روح شهر اوش به ‌شمار می‌رود.

منابع:

https://www.advantour.com/rus/kyrgyzstan/osh.htm